Door Brenda van der Laan en Nathalie Denie

Wie rondloopt door Groningen ziet steeds meer muurschilderingen. De schilderingen maken wijken aantrekkelijker en zorgen voor saamhorigheid onder bewoners. Waar komt de populariteit vandaan? 

Bij de entree van het Universiteitsmuseum is sinds vrijdag een nieuwe muurschildering van Fynn van der Ziel te zien. Bij de feestelijke onthulling in DOT werd een 180-graden-foto van de schildering geprojecteerd. Van der Ziel zat voorin de zaal en hoorde achter zich de reacties uit het publiek. Hij hoorde applaus, iemand die zuchtte, “en iemand die vrij luidruchtig zei: mm, apart!” 

De muurschildering bij het Universiteitsmuseum is de tweede in een serie van vijf muurschilderingen in het kader van Groninger wetenschap(pers). In de stad zijn sowieso steeds vaker muurschilderingen te zien, zo bevestigen Hugo Engwerda, docent-onderzoeker aan Academie Minerva, en Nicoline Wijnja, projectleider Kunst op straat bij Kunstpunt Groningen. Waar komt de populariteit van muurschilderingen vandaan?

In april, mei en juni werden in de wijken Beijum, Paddepoel en Vinkhuizen drie grote muurschilderingen opgeleverd. Deze werden in opdracht van het Groninger Museum en productiehuis Writer’s Block gemaakt door internationale en nationale kunstenaars. “Het Groninger Museum wil dat mensen niet alleen naar het museum kunnen komen, maar dat kunst ook de wijken ingaat”, vertelt Peter Reen van Writer’s Block. 

De muurschilderingen horen bij de tentoonstelling JR: Chronicles die in het Groninger Museum te zien is. “Er zit altijd een maatschappelijk component in het werk van graffitikunstenaar JR.” zegt Reen. Daarom koos het Groninger Museum voor de wijken Beijum, Paddepoel en Vinkhuizen: zogenaamde aandachtswijken. Reen: “We zien vaak dat muurkunst de leefbaarheid in een wijk vergroot. Het is een heel direct effect wat zo’n muurschildering teweegbrengt. De bewoners hebben een trots, saamhorig gevoel en zijn blij dat de kunstenaars in de wijk aanwezig zijn.” 

Veel muurschilderprojecten worden in samenspraak met de gemeente opgezet. In 2020 opperde toenmalig raadslid Gerben Brandsema (ChristenUnie) het idee om muurschilderingen over wetenschap en wetenschappers in de stad te laten maken. Een vergelijkbaar concept zag hij in Leiden en Utrecht. “Toen dacht ik: hé, dat is eigenlijk wel heel tof. Helemaal als je naar Groningen kijkt, waar we meer dan vierhonderd jaar academische geschiedenis hebben.” De gemeenteraad stemde unaniem in met het idee, waarna het balletje ging rollen. Bij de uitvoering van het plan werden ook de Rijksuniversiteit en Kunstpunt Groningen betrokken.

Afgelopen vrijdag werd de tweede academische muurschildering onthuld, nadat eind mei de eerste muurschildering van Aletta Jacobs aan de Broerstraat gepresenteerd werd. Drie weken lang werkte Fynn van der Ziel bij de entree van het Universiteitsmuseum aan de schildering die opgedragen werd aan de eerste hoogleraar sterrenkunde en theoretische mechanica aan de Rijksuniversiteit Groningen, J.C. Kapteyn. 

Muurschilderingen werden eerder niet altijd met enthousiasme onthaald door de gemeente. Nicoline Wijnja van Kunstpunt Groningen denkt dat dat te maken heeft met de link die wordt gelegd tussen muurschilderingen en graffiti. “Voor graffiti was lang een lik op stuk-beleid. Graffiti werd meteen weggehaald.” Nu ziet ze dat er voor muurschilderingen veel meer ruimte is, ook in andere steden. Hugo Engwerda, docent-onderzoeker aan Academie Minerva, denkt dat dat voortkomt uit de behoefte om de stad aantrekkelijker te maken. “Steden worden groener, er komen meer koffietentjes. Allemaal om de stad op te knappen.”

Daarnaast lijkt een kettingreactie plaats te vinden. “Als je ziet dat zoiets [muurschilderingen, red.] mogelijk is, komen er vanzelf ook meer”, zegt Wijnja. Ook Peter Reen van Writer’s Block merkt dat effect. “Hiervoor was het heel lastig om bij de gemeente binnen te komen, maar nu merk ik dat de gemeente er meer voor openstaat. Eigenlijk gaat het makkelijker sinds we de eerste wand [een aantal weken geleden in Beijum, red.] hebben gerealiseerd. Die werd zo positief ontvangen door de bewoners, maar ook door de pers, dat dat een soort vliegwieleffect heeft.” Dit of volgend jaar hoopt van Reen een nog groter project met muurschilderingen in de stad te kunnen doen. Een aantal kan hij niet noemen, maar het zal “aanzienlijk” zijn.