De documentaire The Tinder Swindler liet de donkere kant van online daten zien. Maar de gevaren van online daten gaan verder dan financiële fraude. Wat zijn deze gevaren en waarom blijft online daten toch zo aantrekkelijk?

Door: Brenda van der Laan, Roos Tuinenburg en Esther Smolders

Verpleegkundige Marije (23) gebruikt de datingapp Tinder nu twee jaar lang om op zoek te gaan naar leuke dates. Tijdens de coronapandemie heeft zij een match met een jongen en ze spreken af: gezellig wandelen en daarna naar iemands huis. Na de tweede date blijft Marije bij hem slapen. Als zij de volgende ochtend besluit richting huis te gaan, heeft haar date andere plannen. Hij heeft zin in seks.

De gevaren van online daten worden uitgelicht in de Netflix-documentaire The Tinder Swindler. In de documentaire worden veel vrouwen opgelicht door Shimon Hayut, een man die niet eerlijk was over zijn identiteit, achtergrond, financiën en intenties. Door te doen alsof hij in gevaar was, heeft hij miljoenen van de verschillende vrouwen afgetroggeld.

Gevaren van online datingapps

In Nederland maakt één op de drie vrijgezellen gebruik van een datingapp of -site. De populariteit ervan is volgens woordvoerders van verschillende datingapps tijdens de pandemie alleen maar gestegen. Maar er zitten ook gevaren aan online daten. Niet alleen financiële fraude, maar bijvoorbeeld ook seksuele intimidatie en catphishing zijn niet ongewoon in de wereld van online daten.  

Marije wil geen seks en geeft dit duidelijk aan. Toch maakt hij moves en blijft hij proberen Marije over te halen. Opnieuw zegt zij geen zin te hebben en naar huis te willen. Haar date geeft hier geen gehoor aan en forceert zichzelf op Marije. Als zij boos wordt en vraagt waarom hij door blijft gaan, antwoordt hij dat hij het niet doorhad dat ze echt niet wilde. “Bullshit,” zegt Marije. “Ik heb het hem vijf keer verteld.”

Psychologen, seksuologen en date-experts waarschuwen op het internet veel voor de gevaren die online daten met zich meebrengt. Aanranding en verkrachting behoren ook tot deze gevaren. Marije is nooit bang geweest voor verkrachting, maar bij het Centrum Seksueel Geweld (CSG) in Utrecht zijn er genoeg gevallen bekend waarbij het wel zover is gekomen.

Het CSG ziet hoe datingapps aanranding en verkrachting mogelijk maakt en maakt zich hier zorgen over. De datingapps maken het de daders makkelijk doordat deze na het misbruik kunnen verdwijnen. Dit doen ze door hun slachtoffers te blokkeren of door de match op te heffen. Hierdoor verdwijnt de dader ook uit de lijst van het slachtoffer, en daarmee de gesprekken die belangrijk zijn voor een eventuele aangifte. 

Volgens Van der Zanden, docent communicatie en cognitie aan de universiteit van Tilburg, komt ook grensoverschrijdend gedrag sneller online voor. Anonimiteit speelt hierin een belangrijke rol: “In anonimiteit durven mensen meer te doen.” Onderzoek van Radar toont dit ook aan. Uit een rondgang blijkt dat veel vrouwen regelmatig ongevraagde en ongewilde dickpicks ontvangen.

Van der Zanden, zegt dat afspreken op een openbare plek belangrijk is om dit soort gevaren te voorkomen. Mocht er wel iets gebeuren, dan zijn er genoeg mensen om je heen om te helpen. Als de persoon niet wil afspreken in bijvoorbeeld een drukbezocht café, kan dit een indicatie zijn dat de persoon foute intenties heeft. 

Tinder is op de telefoon van Marije niet meer te vinden: “Ik heb het idee dat het toch niet echt werkt.” Nu de kroegen weer open zijn, kijkt ze er weer naar uit om mensen ‘in het echt’ te ontmoeten. Marije denkt dat je mensen dan beter kan inschatten: “Via Tinder is dat toch wel heel moeilijk. Dan doe je het met vier of vijf foto’s en een klein stukje tekst, dan is het maar de vraag hoe oprecht dat is.”

Catphishing

Liegen wordt ook vaker gedaan bij online daten, volgens Van der Zanden. Oplichting zoals die bij The Tinder Swindler komt vaker voor, maar catphishing is een ander bekend gevaar van online daten. Bij catphishing creëert iemand een nepprofiel. Vervolgens zorgt deze catphish ervoor dat iemand verliefd wordt op hem of haar. Na maanden chatten kan de catphish om geld vragen, maar er wordt ook naar naaktfoto’s en -filmpjes gevraagd.

Student Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding Raymon Wilpshaar (25) kwam ook zo’n nepaccount tegen. Het Tinderprofiel van het meisje met wie hij in gesprek was, verdween. Daarom waarschuwt hij dat mensen “wel een beetje moeten oppassen” en deelt een tip: om erachter te komen of een profiel geen nepaccount is, kan je de profielfoto opzoeken met een foto-zoekmachine. Het meisje waar Raymon een gesprek mee had, bleek een Amerikaans fotomodel te zijn. 

Waarom is online daten dan toch zo populair?

De voordelen wegen voor de gebruikers vaak op tegen de nadelen van online daten. Van der Zanden zegt dat dit onder andere komt door het gemak: “Je hoeft er eigenlijk minder voor te doen dan in de kroeg afstappen op iemand.” Mensen gaan sneller een gesprek aan als zij dit kunnen doen in de veiligheid van hun eigen omgeving. Ze lopen dan geen risico om publiekelijk afgewezen te worden. 

Volgens Van der Zanden beschikken veel datingapps over een element genaamd gamification. Apps als Tinder worden hierdoor als een verslavend spelletje gezien. “Mensen vinden het gewoon leuk om over anderen te oordelen. Het is natuurlijk allemaal gewoon een vleeskeuring. Dat is ook echt een beetje de insteek van dat soort apps. Je ziet veel mensen in een hele korte tijd waarop je ‘ja’ of ‘nee’ kan zeggen.” 

Bij het gebruik van datingapps en -websites is het aanbod groot. Wie je tegenkomt hangt niet meer af van wie er op hetzelfde moment als jij in de kroeg staat of bij je in de buurt woont. Veel mensen zien dit als voordeel, maar Van der Zanden vertelt dat hier ook een nadeel in schuilt. Niet alleen leidt de grote hoeveelheid aan keuze tot keuzestress, maar door de hoeveelheid aan mogelijkheden kan je ook in een rejection mindset komen, zegt Van der Zanden: “Hierdoor ben je eigenlijk altijd minder tevreden met wat je hebt.”

Ondanks de keuzestress heeft Raymon wel de speld in zijn hooiberg gevonden. Hij heeft zijn vriendin ontmoet via Tinder. Voor hun eerste date hebben zij wel nog even gevideobeld: “Je wil zeker weten of je wel met een echt iemand bent. Dat je praat met wie je denkt dat het is.”