Veel zonnepanelen worden geïnstalleerd zonder te voldoen aan veiligheidseisen vanwege de toename aan beunhazen op de energiemarkt. Dat leidt tot onveilige constructies die steeds vaker uitlopen in brand. Installateurs, brancheorganisaties en hulpdiensten pleiten voor betere wetgeving.

“Ik sprak laatst een glazenwasser die zei: ‘Ik heb ook wel een ladder en een busje en ben niet bang voor hoogtes, dus ik kan ook wel wat zonnepanelen plaatsen.’” Al jarenlang gaan beunhazen ongestoord te werk op de installatiemarkt, weet gecertificeerd energietechnicus Mike Oelen. Dat heeft ernstige gevolgen. Zo groeide vorig weekend een keukenbrand uit tot een vlammenzee die acht woningen in Arnhem platlegde. Urenlang lukte het de brandweer niet om de brand te blussen, doordat de zonnepanelen op het dak geen druppel water doorlieten. Aan de panelen zelf mankeerde niets, maar het gebrek aan veiligheidsmaatregelen leidde tot een dramatische afloop.

Geen controle

De vraag naar zonnepanelen in Nederland is de afgelopen jaren enorm gestegen vanwege de transitie naar duurzame energiebronnen. In 2022 werden ruim 460.000 zonnepanelen aangelegd op woningen. Daarmee steeg het totale aantal met zonnepanelen bedekte huizen naar ruim 2 miljoen. Dat is bijna een kwart van alle woningen. De komende jaren zal de vraag alleen maar verder blijven toenemen, wat ook leidt tot een toenemende vraag naar installateurs.

“De afgelopen jaren zijn er honderden bedrijven bijgekomen die panelen leggen en daar is eigenlijk geen controle op”, zegt woordvoerder Elias van Hees van het Verbond van Verzekeraars. “Op dit moment zijn er geen vaste regels voor hoe zonnepanelen veilig moeten worden aangelegd.” Installatiebedrijven kunnen zichzelf wel laten toetsen om in aanmerking te komen voor een certificatie, maar niets houdt een installateur tegen om zonnepanelen te plaatsen zonder die erkenning. “De energietransitie gaat zo ontzettend snel, maar het lijkt alsof er te weinig rekening wordt gehouden met de veiligheid”, aldus Van Hees.

Al jaren loopt de regelgeving achter op de ontwikkelingen in de duurzaamheidssector. De laatste grote wijziging van de bouwregelgeving stamt uit 2012, toen de zonnepanelenbranche nog in de kinderschoenen stond. Dat de wetgeving meer dan een decennium niet is aangepast, komt door de herhaaldelijke vertragingen van de Omgevingswet 🔗, waarvan de verwachting is dat deze op 1 januari 2024 van kracht zal gaan.

In de eerste helft van dit jaar zijn er al 55 branden geweest met zonnepanelen. Dit is een toename ten opzichte van vorige jaren; het gemiddelde lag voorheen op 35 branden per jaar. Lector energie- en transportveiligheid Nils Rosmuller van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) stelt dat het onduidelijk is in hoeveel gevallen de brandoorzaak bij zonnepanelen ligt. Wel is gebleken dat zonnepanelen het bluswerk kunnen bemoeilijken, zoals bij de woningbrand in Arnhem 🔗op 18 juni het geval was.

Daarnaast is al jaren bekend dat broddelwerk met de installatie van zonnepanelen steeds vaker leidt tot gevaarlijke situaties. “We zien bij twee derde van de installaties serieuze fouten”, zei Remco de Mol van inspectiebedrijf Stroomwijs vorig jaar tegen BNR 🔗. Rosmuller stelt dat er in 80 procent van de brandgevallen met zonnepanelen sprake was van ondeugdelijke installatie. Daarom pleitte Holland Solar in 2019 🔗al voor verplichte certificatie van installateurs en voor het verplicht aanbrengen van een brandwerende laag bij bepaalde risicovolle constructies, om gevaarlijke situaties te voorkomen.

Beunhazen

“Wat wij zien bij onze concullega’s, de cowboys, is dat er weinig liefde gegeven wordt aan het installeren”, stelt Mike Oelen uit Groningen, eigenaar van gecertificeerd installatiebedrijf Solute. Hij en zijn gekwalificeerde collega’s storen zich aan de beunhazen die hun beroepssector overspoelen. “Het is installeren en wegwezen. Of het is onkunde, dat ze niet goed weten wat ze eigenlijk aan het monteren zijn.”

Brancheorganisatie Techniek Nederland maakt zich ook zorgen. “Deze markt groeit zo snel dat het bedrijven aantrekt die het niet zo nauw nemen met de veiligheid en de kwaliteit”, vertelt woordvoerder Dick Reijman. Techniek Nederland pleit daarom, net als Holland Solar, het NIPV en het Verbond van Verzekeraars voor verplichte certificering bij een kwaliteitsregister. “Als je je houdt aan de normen die gangbaar zijn voor deze installaties, dan is het allemaal prima te doen. Maar dan moeten wel alle installateurs dat doen.”

Een kwaliteitsregister garandeert dat klanten in zee gaan met installateurs die verstand hebben van hun vak. Als zulke kwaliteitseisen verplicht worden, zouden veel installatieproblemen verholpen worden, meent Oelen. “Goede ventilatie verzorgen, een brandwerende laag aanleggen, de connectoren op de juiste wijze aansluiten en niet te vlug werken. Je moet gewoon de montagevoorschriften van de fabrikant goed opvolgen.”

Gelukstreffer

Brandweer Groningen meldt niet op de hoogte te zijn van noemenswaardige brandgevallen met zonnepanelen in Groningen. Een drama zoals zich in Arnhem afspeelde heeft in deze provincie nog niet plaatsgevonden, maar dat is voor Oelen geen reden tot geruststelling. “Ik denk dat het meer een gelukstreffer is. Er zijn veel installaties waar het allemaal maar net goed gaat en daarom niet aan het licht komt.”

Zelfs als het advies om certificering te verplichten wordt opgenomen in de Omgevingswet, betekent dat niet meteen dat alle risico’s weg zijn. “Je zult zien dat de problemen de komende jaren blijven toenemen,” beweert Oelen, “omdat veel panelen die de afgelopen jaren zijn geïnstalleerd niet veilig blijken te zijn.”

Oelen hoopt dat de regelgeving snel zal veranderen, zodat onkunde uit zijn beroep verdwijnt. “Ons vak moet serieus genomen worden, omdat wij kwaliteitsproducten willen leveren. Mensen moeten hun vertrouwen in duurzame energie blijven behouden, want dat is nodig.”