Door: Ilse Eshuis en Warner van der Louw
Door de coronapandemie werd de wereld bekender met het fenomeen anosmie: het onvermogen te kunnen ruiken. (Tijdelijk) reukverlies is één van de symptomen van de ziekte, maar anosmie is op zichzelf niet nieuw.
De Groninger student Mark Pol (24) kan al zijn hele leven niet ruiken. Zijn ouders kwamen daar achter toen hij zo’n vijf jaar oud was. ‘Ik kreeg een zusje en die zei regelmatig dingen als “wat ruikt het hier lekker” en toen viel het mijn ouders op dat ik nooit dat soort dingen zei.’ De ouders van Mark gingen kleine testjes met hem doen. ‘Dan hielden ze bijvoorbeeld een beker koffie onder mijn neus en vroegen hem hoe dat ruikt. Ik wist niet eens wat geur was, dus dan zei ik meestal zoiets als “ik voel warmte.”’
Reukproblemen zijn er in verschillende soorten en kent verschillende oorzaken. Sommige mensen worden geboren met anosmie, anderen hebben last van een sterke vermindering van het reukvermogen. Sinds de uitbraak van de coronapandemie, is er een significante toename van het aantal mensen met parosmie, het door elkaar halen van verschillende geuren. Hoewel er geen exacte getallen zijn, wordt er grofweg geschat dat er zo’n 300.000 Nederlanders zijn met reukproblemen.
Wat geur en ruiken nou eigenlijk precies is, kan Sanne Boesveldt ons uitleggen. Zij is onderzoeker aan de universiteit van Wageningen en betrokken bij een groot nationaal onderzoek naar geurverlies. ‘Reuk is een chemisch zintuig, net als smaak. Geuren zijn kleine, vluchtige moleculen die in de lucht zweven. Die moleculen belanden in de receptoren in je neus en vervolgens wordt er een bepaald signaal doorgestuurd via zenuwen naar je hersenen, waar het signaal wordt omgezet in een daadwerkelijk ruikbare geur.’
Via een zenuwverbinding tussen neus en hersenen worden signalen gestuurd die ervoor zorgen dat men kan ruiken. Wanneer je dat niet of minder goed kunt, kan er overal tussen je neus en je hersenen iets niet goed gaan. Je kan een blokkade in je neus hebben, zoals bij een verkoudheid, je zenuw werkt bijvoorbeeld niet goed, of je hersenen kunnen het signaal niet ontvangen.
Eén van de mensen die niet kan ruiken door een coronabesmetting is student Daan Hooiveld (23) uit Odoornerveen. Hij kreeg in oktober 2020 Covid-19, maar ondervindt er nog altijd gevolgen van. ‘Toen ik corona kreeg en ziek was, had ik mijn reuk nog. Die verdween pas na vijf weken,’ vertelt hij. Nu, bijna anderhalf jaar later, kan Daan wel weer ruiken, maar nog niet zo goed als voorheen en bovendien ruikt alles voor hem hetzelfde: ‘Aangebrand vlees. Echt alles ruikt naar aangebrand vlees. Zo kan ik het het beste omschrijven.’
De Renkumse Rick Kraus (35) is ook deels zijn reukvermogen verloren na een coronabesmetting en heeft dit, na meer dan een jaar, nog altijd niet terug. ‘Ik ruik nog wel, maar de meeste geuren zijn met zo’n dertig procent verminderd. Andere geuren, bijvoorbeeld die van uien of bepaalde specerijen, zijn juist versterkt.’
Veel mensen zijn sinds hun coronabesmetting dingen anders gaan ruiken, maar net zoals bij Daan en Rick lijkt nooit naar voren te komen dat ze lekkerdere geuren zijn gaan ruiken. Boesveldt zegt dat dat kan komen doordat er iets fout gaat in de neus of hersenen, maar dat het ook psychologisch kan zijn: ‘Als mijn koffie ineens naar bloemetjes ruikt, zou ik dat ook niet lekker vinden ruiken.’
Mark baalt ervan dat hij zijn hele leven al niet kan ruiken: ‘Ik kan geen deodorant of parfum ruiken. Ik weet alleen welk parfum lekker ruikt bij mij doordat andere mensen dat zeggen.’ Boesveldt vertelt ook dat mensen met anosmie en parosmie vaak extra aandacht besteden aan hun persoonlijke hygiëne: ‘Ze ruiken geen zweet en douchen soms wel drie keer per dag, zodat ze zeker weten dat ze niet stinken.’ Daarnaast hebben Mark, Daan en Rick het niet in de gaten wanneer er eten aanbrandt, er gas lekt of er iets anders in de brand staat, wat voor gevaarlijke situaties kan zorgen: ‘Ik ben laatst verhuisd naar een plek met een elektrisch fornuis in plaats van gasfornuis. Dat vond mijn moeder toch wel een prettiger idee,’ vertelt Mark.
Daarnaast is geur een hele belangrijke manier om herinneringen op te halen, maar dat gaat niet als je niet of slecht kunt ruiken. Geur speelt bovendien een rol bij het proeven van eten, waardoor mensen met een minder reukvermogen vaak ook minder goed smaken kunnen onderscheiden. Volgens Boesveldt speelt geur ook een belangrijke rol in het sociale leven: ‘Via geur krijg je onbewuste signalen mee, bijvoorbeeld via lichaamsgeur. Praatjes maken over het vers gemaaide gras waar je langsloopt, dat mis je allemaal.’ Dat is ook hetgeen wat Daan het meeste mist sinds hij niet goed meer ruikt: ‘Ik kan niet meepraten met andere mensen. Als het over lekker eten gaat, of over de buitenlucht, dan mis je dat.’ Een patiënt van Boesveldt omschrijft de aandoening als ‘leven achter glas’.
Of anosmie te behandelen is, valt moeilijk te zeggen. Dat komt deels doordat een aandoening aan het reukvermogen ondergesneeuwd raakt bij problemen die te maken hebben met het gehoor of zicht en het dus simpelweg minder is onderzocht. Door de huidige pandemie is er veel meer aandacht gekomen voor reukproblemen en wordt het eindelijk meer onderzocht. Omdat dit eigenlijk nog zo recent is, is er alleen nog niet veel over bekend. In sommige gevallen kunnen er poliepen worden verwijderd en is het probleem opgelost. Sommige coronapatiënten krijgen na herstel een geurtraining, waarbij ze wekenlang tweemaal daags moeten ruiken aan flesjes met de geur van bijvoorbeeld rozen of koffie, om zo hun reukvermogen terug te krijgen. Maar bij deze behandeling geldt dat succes niet gegarandeerd is.
Een nieuwe, experimentele behandeling is er ook. Sinds kort schrijven artsen van het UMC Utrecht patiënten corticosteroïden voor. Dit is een sterke ontstekingsremmer die ervoor zou moeten zorgen dat een ontsteking rondom de geurreceptoren in de neus kan worden verminderd. Onderzoek moet uitwijzen of dit gaat werken en of die ontsteking de oorzaak is van reukverlies.
Zulke behandelingen zouden Daan en Rick kunnen helpen, maar nog steeds kan er niets voor Mark worden gedaan. Het goede nieuws voor hem, en alle andere Nederlanders met reukproblemen, is dat door de pandemie steeds meer mensen hun aandoening kunnen begrijpen en er meer onderzoek naar gedaan wordt. Misschien komt er dan in de toekomst ook wel een soort hulpmiddel om goed te kunnen ruiken. Want zoals Rick terecht opmerkt: ‘Je kunt niet iets als een gehoorapparaat of bril aanschaffen voor je neus.’
Nieuws van Groninger MA Journalistiekstudenten 
Ziek interessant
LikeLike