Door: Nick van der Kamp
Precies zeventig jaar braken de dijken in Zeeland en Zuid-Holland door. De Deltawerken die na deze ramp werden gebouwd zijn onderdeel geweest van de plannen van een Groningse ingenieur. Johan van Veen, is in de vergetelheid geraakt. Auteur Willem van der Ham stelt dat het tijd is voor eerherstel.
‘Tientallen dorpen werden overstroomd en van de buitenwereld afgesloten’, zo klonk op 2 februari 1953 het polygoonjournaal op de Nederlandse beeldbuis. Het is deze week zeventig jaar geleden dat zich een grote nationale ramp voltrok. De Watersnoodramp trof grote gebieden in Zeeland en Zuid-Holland. Ruim 1800 mensen stierven aan de gevolgen van verdrinking, tienduizenden mensen raakten hun huis en bezittingen kwijt en complete veestapels konden niet op tijd worden gered. Een ingenieur binnen Rijkswaterstaat waarschuwde in de jaren dertig al voor een ramp, maar er werd nooit gehoor aan gegeven. Johan van Veen, vader van de Deltawerken, was een roepende in de woestijn in die tijd.
In de straten van zijn geboorteplaats is het stil. Een enkele auto passeert het kleine borstbeeld dat op de parkeerplaats in Uithuizermeeden staat. ‘Johan van Veen? Die naam zegt mij niet veel’, zegt een voorbijganger. Auteur Willem van der Ham schreef in 2020 een biografie over de Groningse ingenieur: Johan van Veen; Meester van de zee. Hij stelt dat Van Veen een ongelooflijk belangrijke rol heeft gespeeld bij het realiseren van het Deltaplan. Met de biografie wil Van der Ham laten zien dat Johan van Veen van doorslaggevend belang is geweest.
In de polder hoor je de woeste winden blazen en het water tekeer gaan. Hier is de passie van Van Veen voor het water ontstaan, blijkt uit de biografie. De boerderij waar hij opgroeide staat er nog net zo bij als op de oude foto’s. Uithuizermeeden, een landelijk dorp in de polder van Noord-Groningen, daar is Van Veen opgegroeid. Hij stond in zijn jeugd regelmatig de kracht van het water te bewonderen op de dijken net buiten het dorp.
‘De plannen van Van Veen zijn nooit van de grond gekomen, omdat hij regelmatig ruzie had binnen Rijkswaterstaat. Het was geen gemakkelijke man en de materie was erg complex’, zegt Willem van der Ham. Hij vertelt dat Van Veen niet lekker binnen de groep lag en dat daarom de plannen voor het verhogen van de dijken in Zeeland en Zuid-Holland niet gelijk serieus werden genomen.
In de nacht van 31 januari op 1 februari gaat het mis in Zeeland. Door een samenloop van omstandigheden als een hoge windsnelheid en hoge waterstand breken de dijken. ‘Hij heeft erger voorkomen’, zegt Marian Van Veen, dochter van de Groningse ingenieur. Ze vertelt dat door daadkrachtig handelen Van Veen een schip met volgeladen zandzakken naar Nieuwekerk aan de IJssel wist te regelen, waardoor het achterland werd behoed voor verdere overstromingen. Op 1 februari 1953 zegt Van Veen het volgende, zo blijkt uit één van zijn memoires: ”‘t Is verschrikkelijk, maar de plannen komen uit de kast, je zult het zien!
Aan de Deltawerken is decennialang gewerkt. Het plan van Van Veen is de basis geweest voor de bouw van de Ooster- en Westerschelde die het land tegen hoogwater moeten beschermen. Ook al weten niet veel mensen van het bestaan van Johan van Veen af, de man uit het Groningse Uithuizermeeden heeft een belangrijke rol gespeeld bij het realiseren van de Deltawerken.
